Cenne surowce zielarskie to nie tylko kwiaty czy korzenie. W niektórych przypadkach największe zagęszczenie cennych dla ludzi związków znajduje się w owocach. Tak jest między innymi w przypadku aronii, której cierpki smak jest niemal tak intensywny, jak wpływ na zdrowie.
![aronia]()
- Aronia TAK, ale bez dodatku cukru!
- Gdzie i jak rośnie aronia?
- Kognitywne działania aronii
- Wydolnościowe działania aronii
- Dawkowanie aronii
- Mieszanki z aronią
- Bezpieczeństwo aronii
Aronia TAK, ale bez dodatku cukru!
Niestety ze względu na ten charakterystyczny smak zazwyczaj owoce aronii przetwarza się na wyroby bogate w dodany cukier. Przez to potencjał prozdrowotny może być częściowo marnowany. Dzięki rozwojowi branży suplementacyjnej coraz łatwiej jest dostarczyć substancje bioaktywne aronii, czego przykładem mogą być napoje z ekstraktami, czy preparaty w kapsułkach i tabletkach.
Gdzie i jak rośnie aronia?
Aronia to krzew osiągający wysokość od 1,5 do 3 metrów. Kwiaty aronii są białe lub różowe i zebrane w luźne grona. Roślina ta jest szeroko rozpowszechniona w Ameryce Północnej, w Europie uprawiana jest głównie w Polsce, Szwecji i innych krajach o zbliżonym klimacie. Dobrze uprawia się ją na terenach o umiarkowanych klimatach, gdyż jest stosunkowo odporna na mrozy.
Owoce aronii
Owoce aronii są małe, kuliste, ciemnofioletowe lub czarne. Mogą być spożywane na surowo lub przetwarzane na soki, dżemy, galaretki, wina, herbaty i suplementy diety. Mają kwaśno-gorzki smak, który często jest wyrównywany sporym dodatkiem cukru. Owoce te są cenione ze względu na wysoką zawartość przeciwutleniaczy, takich jak antocyjany, witaminę C i polifenole, które mogą mieć korzystny wpływ na zdrowie, zwłaszcza na układ sercowo-naczyniowy i odpornościowy.
Kognitywne działania aronii
Aronia może chronić mózg
Jagody aronii wykazują potencjał neuroprotekcyjny, co oznacza, że jej substancje bioaktywne mogą chronić komórki w obrębie układu nerwowego. Mogą przez to mieć korzystny wpływ na funkcje poznawcze i pamięć w chorobach neurologicznych, takich jak choroba Alzheimera. Wyniki licznych badań na hodowlach komórkowych oraz modelach zwierzęcych sugerują, że za działanie to odpowiedzialne są składniki aronii, takie jak antocyjany i polifenole, które są silnymi antyoksydantami. Mechanizmy ochronnego działania aronii obejmują redukcję stanów zapalnych, czy zwiększanie przepływu krwi mózgowej.
Aronia a depresja i pamięć
Istnieją też przesłanki świadczące o tym, że stosowanie aronii może zwiększać poziom BDNF (ang. brain derived neurotrophic factor), czyli mózgowego czynnika wzrostu. Jego obniżone wydzielanie obserwuje się m.in. w depresji. Kolejnym bezpośrednim mechanizmem działania aronii na funkcje kognitywne jest prawdopodobnie hamujący wpływ na enzym rozkładający neuroprzekaźnik związany pamięcią czy skurczami mięśni, acetylocholinę.
Nadciśnienie
Owoce aronii mogą zapobiegać i spowalniać postępowanie zmian neurodegeneracyjnych również pośrednio. Wykazano bowiem, że mogą poprawiać stan zdrowia u osób zmagających się z otyłością i innymi przewlekłymi schorzeniami, w tym z nadciśnieniem, a nadciśnienie jest znanym czynnikiem zwiększającym ryzyko zaburzeń kognitywnych.
Wydolnościowe działania aronii
Chociaż ekstrakt z aronii nie jest produktem, który ma tak wyraźne ergogeniczne działanie, jakkofeina, czy kreatyna, to jego działanie z pewnością mogą docenić osoby ciężko trenujące sport i / lub pracujące fizycznie. Aronia zwiększa bowiem potencjał antyoksydacyjny organizmu, m.in. poprzez wpływ na glutation, przez co może chronić tkankę mięśniową w trakcie długich i / lub intensywnych jednostek treningowych.
Dotlenienie i odżywienie tkanek
Aronia może też działać na podobne systemy fizjologiczne, co sok z buraka, czy arginina i cytrulina. Zaobserwowano bowiem, że wykazuje potencjał w kierunku zwiększania dostępności tlenku azotu (NO), który poprawia dotlenienie i odżywienie tkanek poprzez rozluźniający wpływ na naczynia krwionośne. Potrzeba jednak większej ilości badań, aby dowiedzieć się, czy przekłada się to w istotny sposób na jakość treningów.
Dawkowanie aronii
W zależności od tego, w jakim celu stosuje się ekstrakt z aronii, a także jaka jest charakterystyka danego produktu z tym ekstraktem, dawkowanie może się różnić. W przypadku, gdy celem jest wsparcie organizmu w okresie cięższych treningów, dawkowanie może być mniejsze, natomiast większe porcje mogą przydać się przy celach prewencyjnych i terapeutycznych w kierunku różnych schorzeń. Najczęściej jednak nie przekracza się około 2 – 3 gramów ekstraktu dziennie, przy czym nie jest to ilość, którą przyjmuje się na raz.
Mieszanki z aronią
Jedną z ciekawych obserwacji dotyczących działania aronii jest to, że może ona poprawiać dostępność innych antyoksydantów z produktów spożywczych. W jednym z badań z udziałem sportowców zaobserwowano, że osoby aktywne fizycznie spożywając sok z aronii mogą odnieść więcej korzyści, jeśli połączą go z bogatymi we flawonole cytrusami.
Poprawa samopoczucia i wydolności
Oprócz tego coraz częściej zwraca się uwagę na potencjał aronii w innych połączeniach, które mogą poprawić samopoczucie lub wydolność. Poza ekstraktami z cytrusów, które zawierają diosminę, hesperydynę, czy naryngeninę, o potencjale wzmacniającym naczynia krwionośne, aronię połączyć można jeszcze z azotanami oraz cytruliną i argininą. Miks taki może mieć duże znaczenie dla sportowców oraz osób z nadciśnieniem, gdyż zapewnia wielokierunkowe wsparcie dla produkcji NO.
Z czym jeszcze warto łączyć aronię?
Neuroprotekcyjne właściwości aronii, a co za tym idzie, wpływ na funkcje kognitywne, wesprzeć można poprzez dodatek choliny (np. winianu choliny, alpha-GPC), która jest ważnym elementem błon komórkowych mózgu i zwiększa produkcję acetylocholiny. Związek ten wykazuje również działanie ochronne wobec układu nerwowego. Poza tym, zarówno aronia, jak i cholina, mogą zwiększać poziom BDNF. Taki „stack” korzystny może być dla osób pracujących umysłowo, czy zmagających się z zaburzeniami koncentracji, czy pamięci.
Bezpieczeństwo aronii
Soki i ekstrakty z aronii są zazwyczaj uważane za bezpieczne i dobrze tolerowane przez większość osób. Badania wykazały, że spożycie aronii i jej produktów rzadko wiąże się z jakimikolwiek niepożądanymi skutkami ubocznymi. Należy pamiętać o ostrożności w przypadku osób przyjmujących różne leki.
Z powodu bardzo wysokiej zawartości różnorodnych substancji bioaktywnych, takich jak taniny, nie zaleca się spożywać ekstraktów z aronii jednocześnie z suplementami z żelazem, powinno zachować się kilkugodzinny odstęp pomiędzy tymi dwoma środkami.
Źródła:
Pilipović, K., Jurišić Grubešić, R., Dolenec, P., Kučić, N., Juretić, L., & Mršić-Pelčić, J. (2023). Plant-Based Antioxidants for Prevention and Treatment of Neurodegenerative Diseases: Phytotherapeutic Potential of Laurus nobilis, Aronia melanocarpa, and Celastrol. Antioxidants (Basel, Switzerland), 12(3), 746. https://doi.org/10.3390/antiox12030746
Zare, R., Kimble, R., Ali Redha, A., Cerullo, G., & Clifford, T. (2023). How can chokeberry (Aronia) (poly)phenol-rich supplementation help athletes? A systematic review of human clinical trials. Food & function, 14(12), 5478–5491. https://doi.org/10.1039/d3fo00336a
Medina, S., Domínguez-Perles, R., García-Viguera, C., Cejuela-Anta, R., Martínez-Sanz, J. M., Ferreres, F., & Gil-Izquierdo, A. (2012). Physical activity increases the bioavailability of flavanones after dietary aronia-citrus juice intake in triathletes. Food chemistry, 135(4), 2133–2137. https://doi.org/10.1016/j.foodchem.2012.07.080
Zawarte treści mają charakter wyłącznie edukacyjny i informacyjny. Starannie dbamy o ich merytoryczną poprawność. Niemniej jednak, nie mają one na celu zastępować indywidualnej porady u specjalisty, dostosowanej do konkretnej sytuacji czytelnika.