Co to jest tiamina (Witamina B1)? Działanie i właściwości

Witaminą, która została dokładnie rozpoznana i zakwalifikowana do grupy witamin jako pierwsza, jest tiamina, czyli witamina B1. Wyizolowanie i nazwanie jej przez polskiego chemika na początku XX wieku zmieniło oblicze dietetyki i prewencji chorób, gdyż poskutkowało to utworzeniem nowej klasy substancji odżywczych.

1. Działanie tiaminy
2. Właściwości tiaminy 
3. Zapotrzebowanie na tiaminę i jej źródła 

Działanie tiaminy

Dzięki zidentyfikowaniu roli tiaminy w organizmie oraz zdobyciu wiedzy na temat jej źródeł w pokarmie można obecnie dłużej cieszyć się dobrym stanem zdrowia i zapobiegać wielu schorzeniom wynikającym z niedoborów.

Witamina B1 usprawnia funkcjonowanie kilku ważnych dla prawidłowego metabolizmu i homeostazy enzymów.  Jej działanie potrzebne jest organizmowi m.in. do optymalizacji „wykorzystania” spożywanych węglowodanów czy aminokwasów. Ważna jest również dla przewodzenia sygnałów nerwowych, głównie poprzez wpływ na acetylocholinę, która reguluje m.in. pamięć i skupienie czy kontrolę nad mięśniami.

Właściwości tiaminy 

Podobnie jak wiele innych witamin, również witamina B1 musi być regularnie dostarczana do organizmu z pożywieniem i dotyczy to osób w każdym wieku. Zauważono to w XIX-wiecznych obserwacjach populacji zamieszkujących głównie tropikalne regiony Świata. W miastach portowych, wśród żołnierzy i marynarzy czy więźniów i osób przebywających w szpitalach poważnym problemem dla zdrowia publicznego była wtedy choroba beri-beri. Przejawiała się ona licznymi zaburzeniami neurologicznymi, do których zaliczyć można ogólne osłabienie, szybkie męczenie się, utratę masy ciała, drętwienie kończyn, obniżoną tolerancję bólu czy zaburzenia czucia oraz problemy z koncentracją i pamięcią.

Zaobserwowano, że w społeczeństwach, których głównym elementem diety jest ryż, objawy te występują częściej u osób, które spożywają go w postaci łuskanej. Doprowadziło to do odkrycia związku chemicznego w otrębach ryżowych, który chroni przed chorobą beri-beri i jest niezbędny do utrzymania dobrego stanu zdrowia. Związek ten wyizolował i nazwał Kazimierz Funk, który dał początek nauce o witaminach i był później nominowany do Nagrody Nobla (medycyna, fizjologia, chemia). 

Zapotrzebowanie na tiaminę i jej źródła 

Szacuje się, że organizm osoby dorosłej może potrzebować 0,9 – 1,1 mg tiaminy dziennie w przypadku kobiet oraz 1,1 – 1,3 mg w przypadku mężczyzn. Odpowiednio wysokie jej spożycie można zapewnić sobie konsumując każdego dnia mięso lub podroby, produkty pełnoziarniste, a także nasiona roślin strączkowych czy niektóre orzechy. Warto mieć na uwadze fakt, że niektóre ryby spożywane na surowo ograniczać mogą ilość dostępnej w danej potrawie tiaminy.

Ponadto jest ona wrażliwa na obróbkę termiczną i jej straty mogą sięgać wtedy nawet 30%. Biorąc pod uwagę to oraz inne czynniki „przeszkadzające”, takie jak poziom spożycia alkoholu, niedożywienie czy cukrzyca typu 2, często przydatna może okazać się suplementacja diety witaminą B1 w formie np. monoazotanu tiaminy.