Co to są adaptogeny? Czy warto je stosować?

Rozpoczęcie kwalifikowania roślin czy grzybów i ich substancji aktywnych jako adaptogeny sięga około 60 lat wstecz. Nazwa tej grupy odnosi się do zdolności adaptacyjnych organizmu wobec trudnych warunków i stresu. Działanie adaptogenne zatem oznacza działanie sprzyjające dostosowaniu m.in. przemian biochemicznych i reakcji fizjologicznych do ekspozycji na czynniki zewnętrzne, które uznawane są powszechnie za niekorzystne dla zdrowia psychicznego i fizycznego.

Niektóre z tych surowców zielarskich obecne są w tradycyjnej medycynie od setek lat, a głównymi centrami zastosowania adaptogenów na świecie były i są Chiny oraz Indie.

1. Adaptogeny
2. Działanie adaptogenów 
3. Korzyści ze stosowania adaptogenów

Adaptogeny

Pierwotnie adaptogeny zdefiniowano jako substancje zwiększające odporność organizmu na szkodliwe czynniki fizyczne, chemiczne i biologiczne. Obecnie mówi się o nich jako o regulatorach metabolicznych, które sprzyjają adaptacji organizmu do warunków środowiska i zabezpieczają przed ich skutkami. W tradycyjnej wschodniej medycynie adaptogeny stosowane były w kontekście poprawy zdrowia fizycznego i psychicznego, wsparcia układu odpornościowego oraz starań o długowieczność. 

Aktualne badania naukowe wskazują, że wiele z tych substancji odgrywa faktyczną rolę w kształtowaniu procesów będących częścią reakcji organizmu na stres i czynniki szkodliwe. Badania w tym kierunku prowadzone są zarówno na poziomie molekularnym, jak i na modelach zwierzęcych, czy z udziałem ludzi.

Działanie adaptogenów 

Wśród postulowanych przez naukowców mechanizmów działania adaptogenów najwięcej mówi się o regulacji aktywności receptorów i enzymów związanych z układem nerwowym oraz hormonalnym. Wśród neurobiologicznych aspektów oddziaływania tych związków wymienia się m.in. wpływ na metabolizm serotoniny i acetylocholiny, które są istotne z punktu widzenia dobrego samopoczucia psychicznego, czy funkcji poznawczych mózgu.

W kontekście aktywności wydzielniczej gruczołów hormonalnych natomiast zwrócono uwagę na potencjalną możliwość regulacji poziomów kortyzolu czy estrogenów, które mają znaczenie w kształtowaniu odpowiedzi fizjologicznej organizmu na stres, czy zachowaniu funkcji reprodukcyjnych.  

Korzyści ze stosowania adaptogenów

Nie bez powodu adaptogeny cieszą się rosnącą popularnością. Spektrum korzyści ze stosowania może przydać się osobom obciążonym wysokim stresem psychicznym, intensywną pracą umysłową, aktywnością fizyczną o wysokiej częstotliwości i intensywności, a także osobom borykającym się z pewnymi zaburzeniami zdrowia. Wpływ adaptogenów na regulację nerwową i hormonalną może przełożyć się na poprawę nastroju, regulację apetytu i jakości snu, a także wydolność fizyczną. 

Należy pamiętać, że ekstrakty roślinne często zawierają cenne antyoksydanty, które również mogą wspierać zdrowie, jednak w nieco odmienny sposób. Istnieje wiele przypadków, w których warto włączyć do suplementacji adaptogeny, a rosnąca liczba badań naukowych na ich temat pozwala na coraz bardziej precyzyjne interwencje. 

Źródło:

Panossian A. Understanding adaptogenic activity: specificity of the pharmacological action of adaptogens and other phytochemicals. Ann N Y Acad Sci. 2017 Aug;1401(1):49-64. doi: 10.1111/nyas.13399. Epub 2017 Jun 22. PMID: 28640972.