Czy izotonik jest zdrowy?

Odkrycie napojów izotonicznych i ich roli w sporcie oraz dietetyce i medycynie było wynikiem połączenia przypadkowej obserwacji i mnóstwa eksperymentów naukowych. Ich znaczenie jest nadal odkrywane. Jednakże, zanim kolorowe napoje dostępne w każdym sklepie spożywczym weszły na rynek, istniały już napoje, które mogły mieć właściwości izotoniczne, chociaż ich twórcy i konsumenci mogli nie zdawać sobie z tego sprawy.

1. Historia izotoników
2. Walory zdrowotne izotoników
3. Działanie izotoników

Historia izotoników

Dobrym przykładem historycznego napoju izotonicznego może być starożytny meksykański napój z agawy, zwany pulque, czy starożytne greckie napoje na bazie miodu i wody, znane jako oxymel. Te napoje prawdopodobnie nie były tworzone z konkretną myślą o fizjologicznych skutkach odwodnienia i o funkcjach pierwiastków mineralnych służących jako elektrolity. Obserwowano jednak po ich piciu pewne korzyści.

Pluqe i Oxymel - pierwsze izotoniki

Pulqe to napój przypominający piwo, jednak o mlecznej barwie, nazywany był krwią jednego z bóstw. Oxymel z kolei zawierał miód i różne dodatki, np. ocet jabłkowy, a starożytni sięgali po niego w przypadku problemów z przewodem pokarmowym.

Pierwsze obserwacje

Chociaż nie są to idealne odzwierciedlenia dzisiejszych napojów, to mogły naturalnie zawierać składniki odżywcze i elektrolity w proporcjach zbliżonych do izotonicznych. Współczesna historia izotoników ma już około 100 lat. W latach 20. XX wieku Dr. Robert Cade i jego zespół z Uniwersytetu Floryda zaczęli badać wpływ upałów i intensywnego wysiłku na zawodników futbolu amerykańskiego. Zauważyli, że zawodnicy, którzy tracili największe ilości płynów i elektrolitów podczas gry, doznawali najbardziej wyraźnego obniżenia wydolności i szybszego zmęczenia.

Walory zdrowotne izotoników

Istnieją liczne sytuacje, w których można powiedzieć, że izotonik jest zdrowy. Napoje izotoniczne stanowią przede wszystkim skuteczne narzędzie wspomagające organizm podczas wysiłku fizycznego. Dostarczają energii w postaci glukozy i wspierają równowagę elektrolitową dzięki obecności sodu, co przekłada się na utrzymanie optymalnych warunków fizjologicznych podczas trudnego wysiłku.

Skład, konsystencja, wchłanialność

Napoje izotoniczne, zawierające glukozę i sól, są skonstruowane tak, aby swoją konsystencją przypominać płyny ustrojowe, a wchłanialność wykazywać większą, niż sama woda. Dzięki temu zdrowym rozwiązaniem będą też dla osób, które dużo czasu spędzają w upałach lub mrozach, a także osoby z zaburzeniami żołądkowo jelitowymi, takimi jak biegunka.

Podstawowe składniki izotoników

Działanie izotoników

Glukoza jako monosacharyd, czyli cukier prosty, jest jednym z podstawowych źródeł energii dla komórek ciała, w tym mięśni czy mózgu. W procesie glikolizy, czyli rozkładu w organizmie bardziej złożonych węglowodanów (cukrowców) glukoza jest przekształcana w pirogronian, a następnie w ATP (adenozynotrifosforan), który jest bezpośrednio wykorzystywany jako „olej napędowy” przez komórki.

Zwiększona wydolność mięśni

W sytuacji intensywnego wysiłku, kiedy zapotrzebowanie na energię jest wysokie, szybkie dostarczenie glukozy do krwiobiegu może znacząco zwiększyć produkcję ATP, co bezpośrednio przekłada się na zwiększoną wydolność mięśni.

Regulacja równowagi płynów i elektrolitów

Sód, z drugiej strony, odgrywa centralną rolę w regulacji równowagi płynów i elektrolitów. Jest on niezbędny dla prawidłowego funkcjonowania komórek nerwowych i mięśniowych, wpływając na przewodnictwo impulsów nerwowych oraz na procesy skurczy mięśni. W trakcie intensywnego wysiłku, kiedy dochodzi do zwiększonej utraty sodu i innych elektrolitów przez pot, ważne jest ich szybkie uzupełnienie.

Osmolalność napojów izotonicznych

Warto również zwrócić uwagę na taką cechę, jak osmolalność napojów izotonicznych, która jest podobna do osmolalności płynów ciała. To sprawia, że są one szybko i efektywnie wchłaniane przez przewód pokarmowy, dostarczając energii i elektrolitów w krótkim czasie po spożyciu. Dzięki temu napoje izotoniczne są szczególnie korzystne podczas długotrwałego wysiłku fizycznego.

Źródła:

Bechke EE, Zaplatosch ME, Choi JY, Adams WM. Utility of an Isotonic Beverage on Hydration Status and Cardiovascular Alterations. Nutrients. 2022 Mar 18;14(6):1286. doi: 10.3390/nu14061286. PMID: 35334943; PMCID: PMC8953172.