Niacyna, znana również jako witamina B3 lub PP, podobnie jak inne witaminy z grupy B reguluje szereg przemian enzymatycznych i metabolicznych w organizmie. Bierze udział w produkcji energii, czy ekspresji genów i nie bez znaczenia pozostaje w kontekście działania układu nerwowego, który odgrywa kluczową rolę z punktu widzenia zwalczania zmęczenia.
Niacyna
Witamina B3 występuje w dwóch postaciach – kwasu nikotynowego oraz nikotynamidu. Niacyna może być dostarczona do organizmu wraz z dietą lub zostać wytworzona w organizmie z tryptofanu. Można ją znaleźć zarówno w zwierzęcych, jak i roślinnych źródłach pożywienia. Źródła takie jak mięso, czy ryby stanowią jednak bardziej wartościowe jej źródło, ponieważ niacyna z pokarmów roślinnych (np. ziaren) występuje głównie w postaci związanej, co obniża jej biodostępność nawet do 30%.
Funkcje niacyny w organizmie
Formy niacyny wchodzą w skład aktywnych biologicznie koenzymów (NAD, dinukleotyd nikotynoamidoadeninowy; NADP, fosforan dinukleotydu nikotynoamidoadeninowego), które mają znaczenie dla wielu procesów na poziomie komórkowym.
NAD w większym stopniu reguluje metabolizm energetyczny przez wpływ na rozkład oksydacyjny, natomiast NADP ma większe znaczenie w kontekście biosyntezy związków w organizmie. Niacyna wpływając na aktywność tych koenzymów odgrywa rolę w sygnalizacji komórkowej związanej z ekspresją genów, przebiegu cyklu komórkowego, wydzielaniu insuliny, czy „naprawie” DNA. Ponadto hamuje przewodnictwo nerwowe w obrębie trzewnych mięśni gładkich oraz wykazuje potencjał przeciwzapalny.
Na poziomie molekularnym bada się jej rolę w terapii m.in. choroby Alzheimera, Parkinsona, czy Huntingtona. Niedobór witaminy B3 zwiększa ryzyko wystąpienia pelagry, która w języku angielskim zwana jest chorobą trzech „D” – diarrhea (biegunki), dementia (zaburzenia pamięci), dermatitis (zapalenia skóry).
Niacyna a zmęczenie
Niacyna bezpośrednio bierze udział w przemianach metabolicznych, zatem wpływa na szeroko pojęty „poziom energii”. Jej niedobory sprzyjają występowaniu depresji oraz demencji, a także obserwowane są w stanach neurodegeneracyjnych. Witamina B3 wpływa na neurogenezę (stymulację rozwoju układu nerwowego), zwłaszcza na etapie rozwoju płodu i młodego organizmu, a także bierze udział w regulacji stanów zapalnych wykazując działanie ochronne. Właściwości te mogą mieć duże znaczenie w kontekście redukcji zmęczenia i minimalizowania jego skutków ubocznych, gdyż układ nerwowy jest w tym kontekście najważniejszym „elementem” człowieka.
Zwiększenie podaży niacyny
Dodatkowa podaż oczywiście największe znaczenie i efektywność wykazywać będzie w stanach niedoborów, jednak można ją uwzględnić również w przypadkach osób na dietach wegańskich, czy osób nadużywających alkoholu, a także w stanach stresu i wysokiego poziomu obciążenia układu nerwowego pracą.
Szczególnie warto rozważyć np. suplementację, kiedy kilka z tych czynników ryzyka występuje jednocześnie. W kontekście zwalczania zmęczenia często łączy się niacynę z roślinami (np. różeniec górski, bakopa drobnolistna) i grzybami (np. soplówka jeżowata) uznawanymi za adaptogenne.
Literatura: Gasperi V, Sibilano M, Savini I, Catani MV. Niacin in the Central Nervous System: An Update of Biological Aspects and Clinical Applications. Int J Mol Sci. 2019 Feb 23;20(4):974. doi: 10.3390/ijms20040974. PMID: 30813414; PMCID: PMC6412771.
