Witaminą D zbiorczo określa się dwa związki o niemal identycznej budowie i funkcjach, jednak występujących w produktach spożywczych różnego pochodzenia. Mowa tutaj o witaminach D2 oraz D3, czyli odpowiednio ergo- i cholekalcyferolu. Pierwsza z nich charakterystyczna jest dla grzybów i drożdży, natomiast ta druga pochodzi z odzwierzęcych produktów spożywczych oraz syntezy skórnej. Warto zwrócić uwagę jeszcze na to, że w skrócie witaminą D nazywa się również metabolit tego związku, 25-hydroksy witaminę D, czyli 25(OH)D, którego poziomy oznacza się w diagnostyce laboratoryjnej.
Witamina D3
Cholekalcyferol (D3) to najbardziej pożądana z żywieniowego punktu widzenia forma witaminy D. Jest to najsilniejszy aktywator receptorów dla omawianej witaminy, a aktywacja ta jest niezbędna do osiągania fizjologicznych efektów. Występuje głównie w takich produktach spożywczych, jak tłuste ryby morskie, oleje rybie, czy jaja. Witamina D pod postacią cholekalcyferolu najczęściej wykorzystywana jest do produkcji suplementów diety mających na celu uzupełnianie niedoborów oraz utrzymanie pożądanych poziomów na przestrzeni całego roku.
Poza tym, że witaminę D3 można dostarczyć do organizmu z zewnątrz, jest jeszcze jedna możliwość na podniesienie jej poziomu. Jest to synteza wewnętrzna (endogenna), która odbywa się za pośrednictwem wyspecjalizowanych enzymów, ukształtowanych na przestrzeni milionów lat ewolucji. Pierwotne organizmy dzięki witaminie D chroniły się przed promieniowaniem UV, natomiast obecnie u ludzi kontakt tych promieni ze skórą wywołuje nie tylko działanie protekcyjne na zewnątrz, ale również szereg innych aktywności prozdrowotnych wewnątrz. Wymienia się tutaj przede wszystkim budowę kośćca, a także regulację hormonalną, odpornościową oraz nerwową.
Witamina D2
Ergokalcyferol (D2) to forma witaminy D ceniona głównie przez osoby na dietach roślinnych. Istnieje bowiem tylko jedno dobre źródło spożywcze witaminy D, które nie pochodzi od zwierząt. Co prawda nie jest to roślina, jednak z pewnością nie jest też zwierzęciem. Chodzi tutaj o grzyby, pośród których najpopularniejsze są np. boczniaki, shiitake, czy pieczarki. Chociaż witamina D2 nie jest tak dobrze wykorzystywana przez organizm, jak witamina D3, to w połączeniu z regularną ekspozycją na działanie promieni słonecznych można liczyć na utrzymywanie unormowanego poziomu tego związku w organizmie.
Poziom witaminy D w organizmie
Sformułowanie „badanie poziomu witaminy D” jest nieco mylne, gdyż w rzeczywistości sprawdza się tylko stężenie jednego z metabolitów tego związku. To jedno oznaczenie jednak wystarcza, aby określić, czy ktoś jest w grupie ryzyka wystąpienia niedoboru, co udokumentowano w wielu badaniach naukowych na przestrzeni ostatnich dekad. Najbardziej pożądane są odczyty w zakresach 30 – 50 ng / ml. Warto strzec się przed niedoborami, gdyż w dłuższej perspektywie wywoływać mogą krzywicę i osteoporozę, a także choroby metaboliczne, zapalne i nowotworowe. Coraz więcej mówi się również o roli tego w związku w kształtowaniu zdrowia psychicznego.
