Cynk należy do składników mineralnych o szerokim spektrum funkcji w organizmach żywych. Jest drugim po żelazie najobficiej występującym u ludzi mikroelementem. Nie bez przyczyny często pojawia się w suplementach diety ukierunkowanych m.in. na poprawę odporności, czy kondycji włosów i paznokci.
Działanie cynku w organizmie
Cynk jest niezbędny do wzrostu i rozwoju organizmu. Na poziomie komórkowym jest zaangażowany w proliferację, różnicowanie i apoptozę komórek, czyli procesy konieczne do życia. Mechanizmy związane z aktywnością cynku obejmują: procesy immunologiczne, metaboliczne, syntezę DNA, mechanizmy zmysłów wzroku i smaku, czy funkcji psychicznych, w tym zachowania oraz funkcji rozrodczych. Ponadto cynk jest niezbędny do neurogenezy oraz neurotransmisji i plastyczności synaps, a także funkcjonowania niektórych hormonów, co ma duże znaczenie niemal na każdym etapie życia.
Zapotrzebowanie na cynk i źródła
Młodzież oraz osoby dorosłe powinny spożywać około 11 mg cynku dziennie w przypadku mężczyzn i 8 – 9 mg w przypadku kobiet. Podczas ciąży oraz laktacji zapotrzebowanie na cynk może wzrosnąć nawet do 12 – 13 mg dziennie.
Zalecane dzienne spożycie zależne jest od między innymi wielkości podaży z dietą oraz przyswajalności. W krytycznych przypadkach biodostępność cynku z pożywienia może wynieść nawet około 30%, gdyż wchłanianie ograniczane jest m.in. przez obecność fitynianów, czy fosforu w innych produktach spożywczych. Kolejnym aspektem ograniczającym poziom i funkcjonowanie cynku w organizmie są związane z zaburzeniami przewodu pokarmowego słabe wchłanianie, a także wzmożone jego wydalanie. Najlepszymi źródłami cynku w diecie są produkty zwierzęce, takie jak mięso czy podroby, dlatego przy ograniczaniu ich spożycia czasami konieczna może być suplementacja.
Niedobór cynku
Niedobory cynku pojawić się mogą między innymi w przypadku niedostatecznej podaży, ograniczonego wchłaniania, a także stanów patofizjologicznych organizmu takich jak: zespół Brandta, psyloza, choroba Crohna, anemie hemolityczne, choroby nerek, alkoholizm i marskość wątroby, przewlekły stres i stany zapalne.
Objawami niedoborów mogą być natomiast: opóźnienie wzrostu i rozwoju u dzieci, osłabienie odporności, zapalenia skóry, ograniczenie tempa gojenia się ran, wypadanie włosów, czy zaburzenia ze strony układu nerwowego, takie jak dezorientacja, czy ataksja. Poza szacowanym poziomem spożycia cynku i obserwacją objawów niedoboru do diagnostyki posłużyć może również badanie poziomu cynku w osoczu. Dolne granice docelowego poziomu cynku w organizmie to około 10.7 µmol/L – 11.5 µmol/L (700 mg/L – 750 mg/L).
Poza regularnym spożyciem dobrej jakości produktów mięsnych źródłem dobrze przyswajalnego cynku mogą być również suplementy diety, a najwyższą biodostępnoścą charakteryzują się formy cytrynianu i glukonianu.
Źródło:
Maret W, Sandstead HH. Zinc requirements and the risks and benefits of zinc supplementation. J Trace Elem Med Biol. 2006;20(1):3-18. doi: 10.1016/j.jtemb.2006.01.006. Epub 2006 Feb 21. PMID: 16632171.
