Jakie suplementy na dobre samopoczucie?

Troska o samopoczucie fizyczne i psychiczne wydaje się być obecnie (w latach 20. XX wieku) ważniejsza niż kiedykolwiek wcześniej. Choć zdrowa dieta, sen i aktywność fizyczna odgrywają kluczowe role, to istnieją również suplementy, które mogą wspomóc dbanie o dobrobyt na co dzień. Są to produkty różnych kategorii, zatem warto zapoznać się z listą potencjalnie pomocnych środków w każdej z nich.

1. Substancje odżywcze 
2. Adaptogeny
3. Probiotyki
4. Grzyby 

Substancje odżywcze 

OMEGA-3

Kwasy tłuszczowe omega-3, takie jak EPA (kwas eikozapentaenowy) i DHA (kwas dokozaheksaenowy), są niezwykle istotne dla zdrowia fizycznego i psychicznego człowieka. Liczne badania wykazały korzystne efekty spożywania tych kwasów tłuszczowych na organizm, a często pomija się je w diecie, gdyż są obecne głównie w rybach i owocach morza. EPA i DHA przyczyniają się do poprawy kondycji serca poprzez obniżenie poziomu trójglicerydów i poprawę funkcji naczyń krwionośnych, co usprawnia na przykład transport tlenu do tkanek.

Dodatkowo wykazują właściwości przeciwzapalne, co może przejawiać się m.in. poprzez redukcję bólu stawów. DHA pełni istotną funkcję w strukturze siatkówki oka i jest niezbędny dla utrzymania dobrego wzroku oraz może zmniejszyć ryzyko związane ze zwyrodnieniem plamki żółtej związanym z wiekiem. Omega-3 odgrywają również kluczową rolę w rozwoju i funkcjonowaniu mózgu. Biorą udział w utrzymaniu struktury i integralności komórek mózgowych, a także wspierają komunikację między neuronami.

Regularne spożywanie omega-3 wiąże się z lepszym rozwojem funkcji poznawczych oraz zmniejszonym ryzykiem demencji związanej z wiekiem. Co więcej, niektóre badania wskazują na potencjalne korzyści spożywania kwasów omega-3 w stabilizacji nastroju oraz redukcji objawów depresji i lęku. Kwasy te uczestniczą w wydzielaniu neuroprzekaźników oraz endokannabinoidów, które odgrywają ważną rolę w regulacji nastroju.

Kwasy omega-3 dostępne są najczęściej w formie kapsułek zawierających do 330 mg EPA i 220 DHA na porcję. Z reguły zawierają dodatek witaminy E, czasami również witaminy D i K. 

Źródła:

• Mozaffarian D, Wu JH. Omega-3 fatty acids and cardiovascular disease: effects on risk factors, molecular pathways, and clinical events. J Am Coll Cardiol. 2011;58(20):2047-2067.
• Calder PC. Omega-3 fatty acids and inflammatory processes: from molecules to man. Biochem Soc Trans. 2017;45(5):1105-1115.
• Goldberg RJ, Katz J. A meta-analysis of the analgesic effects of omega-3 polyunsaturated fatty acid supplementation for inflammatory joint pain. Pain. 2007;129(1-2):210-223.
• SanGiovanni JP, Chew EY. The role of omega-3 long-chain polyunsaturated fatty acids in health and disease of the retina. Prog Retin Eye Res. 2005;24(1):87-138.
• Dyall SC. Long-chain omega-3 fatty acids and the brain: a review of the independent and shared effects of EPA, DPA and DHA. Front Aging Neurosci. 2015;7:52.
• Grosso G, Pajak A, Marventano S, et al. Role of omega-3 fatty acids in the treatment of depressive disorders: a comprehensive meta-analysis of randomized clinical trials. PLoS One. 2014;9(5):e96905.

MAGNEZ 

Magnez jest niezwykle istotnym składnikiem dla wielu procesów fizjologicznych i może mieć znaczący wpływ na samopoczucie zarówno fizyczne, jak i psychiczne. Jego obecność jest konieczna dla prawidłowego funkcjonowania mięśni, zarówno szkieletowych, gładkich, jak i mięśnia sercowego. Może mieć to znaczenie w kontroli fizjologicznej odpowiedzi na bodźce stresowe. 

Pierwiastek ten odgrywa ważną rolę w zdrowiu kości, ponieważ wpływa na ich gęstość mineralną. Mocne kości to jedna z podstaw dobrego samopoczucia, gdyż wpływają one na redukcję strachu o złamania oraz wzrost pewności siebie w trudnych warunkach zewnętrznych, czy podczas aktywności fizycznej. Magnez odgrywa także istotną rolę w regulacji aktywności układu nerwowego i może ułatwiać kontrolę nad stresem i lękiem.

Wpływa na funkcjonowanie takich neuroprzekaźników, jak GABA (kwas gamma-aminomasłowy), który odgrywa kluczową rolę w regulacji nastroju. Dodatkowo magnez może poprawiać jakość snu poprzez wyciszanie nadmiernej aktywności układu nerwowego, co ma również znaczenie dla pamięci czy koncentracji uwagi.

Magnez w suplementach najczęściej pojawia się w formach cytrynianu, jabłczanu, mleczanu, czy chelatu, w dawkach oscylujących wokół 100 mg. Z reguły magnezowi towarzyszy witamina B6, niekiedy dodaje się do niego również potas.

Źródła:

• Gröber U, Schmidt J, Kisters K. Magnesium in Prevention and Therapy. Nutrients. 2015;7(9):8199-8226.
• Castiglioni S, Cazzaniga A, Albisetti W, Maier JAM. Magnesium and osteoporosis: current state of knowledge and future research directions. Nutrients. 2013;5(8):3022-3033.
• Kostov K, Halacheva L. Role of magnesium deficiency in promoting atherosclerosis, endothelial dysfunction, and arterial stiffening as risk factors for hypertension. Int J Mol Sci. 2018;19(7):1724.
• Serefko A, Szopa A, Wlaź P, Nowak G, Radziwoń-Zaleska M, Skalski M. Magnesium in depression. Pharmacol Rep. 2013;65(3):547-554.
• Abbasi B, Kimiagar M, Sadeghniiat K, Shirazi MM, Hedayati M, Rashidkhani B. The effect of magnesium supplementation on primary insomnia in elderly: A double-blind placebo-controlled clinical trial. J Res Med Sci. 2012;17(12):1161-1169.
• Slutsky I, Abumaria N, Wu LJ, et al. Enhancement of learning and memory by elevating brain magnesium. Neuron. 2010;65(2):165-177.

WITAMINY B 

Witaminy z grupy B uczestniczą w zróżnicowanych przemianach biochemicznych i zjawiskach fizjologicznych w organizmie. Witaminy B, takie jak tiamina (witamina B1), ryboflawina (witamina B2), niacyna (witamina B3), kwas pantotenowy (witamina B5) i pirydoksyna (witamina B6), są niezbędne dla prawidłowego wykorzystywania przez organizm węglowodanów, tłuszczów i białek, zapewniając energię i budulec.

Witamina B6, kwas foliowy (witamina B9) i kobalamina (witamina B12), odgrywają ważną rolę w funkcjonowaniu układu nerwowego. Są niezbędne dla produkcji neuroprzekaźników i mają istotne znaczenie dla zdrowego funkcjonowania mózgu. Mogą wpływać na nastrój i zdrowie psychiczne poprzez udział w produkcji neuroprzekaźników, takich jak serotonina i dopamina, które modulują nastrój i motywację.

Istnieją przesłanki o efektywności suplementacji diety tymi witaminami w redukcji objawów depresji i lęku. Ponadto witamina B6, kwas foliowy i witamina B12 uczestniczą w produkcji krwi, przez co łagodzą zmęczenie u osób z niedokrwistością.

Witaminy z grupy B najczęściej w suplementach występują w dawkach przekraczających 100% dziennego zapotrzebowania. Przewód pokarmowy ma bowiem ograniczone zdolności do przyswajania tych witamin. Warto szukać produktów, które zawierają najbardziej aktywne biologicznie formy witamin, takie jak metylowane witaminy B9 i B12, czy fosforan-5-pirydoksalu. 

Źródła: 

• Kennedy DO. B Vitamins and the Brain: Mechanisms, Dose and Efficacy—A Review. Nutrients. 2016;8(2):68.
• Coppen A, Bolander-Gouaille C. Treatment of depression: time to consider folic acid and vitamin B12. J Psychopharmacol. 2005;19(1):59-65.
• Bryan J, Calvaresi E, Hughes D. Short-term folate, vitamin B-12 or vitamin B-6 supplementation slightly affects memory performance but not mood in women of various ages. J Nutr. 2002;132(6):1345-1356.

Adaptogeny

ASHWAGANDHA 

Ashwagandha, znana również jako Withania somnifera, to adaptogenne zioło, które od wieków jest używane w Ajurwedzie do wspierania zdrowia fizycznego i psychicznego. Pomaga organizmowi lepiej radzić sobie ze stresem i zmęczeniem poprzez łagodzenie niektórych reakcji fizjologicznych i biochemicznych organizmu.

Może pomagać w redukcji objawów lęku i stresu oraz poprawie samopoczucia psychicznego poprzez hamowanie hormonu stresu, kortyzolu, oraz wspieranie działania GABA. Niektóre badania sugerują, że ashwagandha może mieć korzystny wpływ na gospodarkę hormonalną oraz odporność, a także pomagać w redukcji objawów związanych z pogorszeniem funkcji poznawczych na starość.

Preparaty z ashwagandhą powinny zawierać ekstrakt z korzenia wystandaryzowany na zawartość witanolidów. Najczęściej na jedną kapsułkę przypada około 12 - 15 mg witanolidów. 

Źródła:

• Chandrasekhar K, Kapoor J, Anishetty S. A prospective, randomized double-blind, placebo-controlled study of safety and efficacy of a high-concentration full-spectrum extract of ashwagandha root in reducing stress and anxiety in adults. Indian J Psychol Med. 2012;34(3):255-262.
• Mishra LC, Singh BB, Dagenais S. Scientific basis for the therapeutic use of Withania somnifera (ashwagandha): a review. Altern Med Rev. 2000;5(4):334-346.
• Pratte MA, Nanavati KB, Young V, Morley CP. An alternative treatment for anxiety: a systematic review of human trial results reported for the Ayurvedic herb ashwagandha (Withania somnifera). J Altern Complement Med. 2014;20(12):901-908.
• Choudhary B, Shetty A, Langade DG. Efficacy of Ashwagandha (Withania somnifera [L.] Dunal) in improving cognitive function in healthy adults: A double-blind, randomized, placebo-controlled study. J Altern Complement Med. 2017;23(8):661-666.

KONOPIE I CBD

Konopia siewna (włóknista), która jest bogata w kannabidiol (CBD), moduluje aktywność układu endokannabinoidowego, który jest wielokierunkowym modulatorem zdrowia i samopoczucia. CBD ma właściwości przeciwbólowe i przeciwzapalne, dzięki czemu może stanowić naturalną alternatywę dla konwencjonalnych leków przeciwbólowych. Ponadto CBD wykazuje działanie uspokajające i może pomagać w redukcji bezsenności, co przyczynia się do poprawy ogólnego samopoczucia fizycznego. W licznych badaniach zaobserwowano również właściwości przeciwlękowe kannabidiolu. 

CBD najwygodniej stosuje się pod postacią wysoce stężonych olejków. Dostępne są w 10-12 ml butelkach, w których znaleźć można od 500 do 3000 mg CBD. Porcja z reguły to około 3 krople, które mogą zawierać od kilku do kilkunastu miligramów kannabidiolu. 

Źródła: 

• Baron EP. Medicinal properties of cannabinoids, terpenes, and flavonoids in cannabis, and benefits in migraine, headache, and pain: An update on current evidence and cannabis science. Headache. 2018;58(7):1139-1186.
• Russo EB. Cannabinoids in the management of difficult to treat pain. Ther Clin Risk Manag. 2008;4(1):245-259.
• Babson KA, Sottile J, Morabito D. Cannabis, Cannabinoids, and Sleep: a Review of the Literature. Curr Psychiatry Rep. 2017;19(4):23.
• Blessing EM, Steenkamp MM, Manzanares J, Marmar CR. Cannabidiol as a Potential Treatment for Anxiety Disorders. Neurotherapeutics. 2015;12(4):825-836.
• Shannon S, Opila-Lehman J. Effectiveness of Cannabidiol Oil for Pediatric Anxiety and Insomnia as Part of Posttraumatic Stress Disorder: A Case Report. Perm J. 2016;20(4):108-111. 

RÓŻENIEC GÓRSKI 

Rhodiola rosea, znana również jako różeniec górski, ma właściwości adaptogenne, które mogą zmienić dyspozycję człowieka w cięższe dni. Niektóre wyniki badań naukowych wskazują na to, że rhodiola przyczynia się do zwiększenia wytrzymałości fizycznej, zmniejsza odczuwane zmęczenie i poprawia regenerację po wysiłku. Różeniec okazuje się być pomocny również w redukcji objawów depresji.

Reguluje poziom neuroprzekaźników, takich jak serotonina, dopamina i noradrenalina, które odgrywają rolę w regulacji nastroju czy motywacji do działania oraz odporności na stres. Dodatkowo rhodiola rosea wykazuje pozytywny wpływ na funkcje poznawcze, takie jak koncentracja, przez co może wspierać zdolności poznawcze oraz wydajność umysłową.

Różeniec górski w suplementach zazwyczaj wystandaryzowany jest na obecność salidrozydów i / lub rozawin, których na porcję przypada poniżej 5 mg. Różeńca dla najlepszych efektów nie stosuje się codziennie.

Źródła:

• Darbinyan V, Kteyan A, Panossian A, et al. Rhodiola rosea in stress induced fatigue--a double blind cross-over study of a standardized extract SHR-5 with a repeated low-dose regimen on the mental performance of healthy physicians during night duty. Phytomedicine. 2000;7(5):365-371.
• Edwards D, Heufelder A, Zimmermann A. Therapeutic Effects and Safety of Rhodiola rosea Extract WS® 1375 in Subjects with Life-stress Symptoms--Results of an Open-label Study. Phytother Res. 2012;26(8):1220-1225.
• Parisi A, Tranchita E, Duranti G, et al. Effects of chronic Rhodiola rosea supplementation on sport performance and antioxidant capacity in trained male: preliminary results. J Sports Med Phys Fitness. 2010;50(1):57-63.
• Cropley M, Banks AP, Boyle J. The Effects of Rhodiola rosea L. Extract on Anxiety, Stress, Cognition and Other Mood Symptoms. Phytother Res. 2015;29(12):1934-1939.
• Hung SK, Perry R, Ernst E. The effectiveness and efficacy of Rhodiola rosea L.: a systematic review of randomized clinical trials. Phytomedicine. 2011;18(4):235-244.

Probiotyki

BAKTERIE LACTOBACILLUS

Bakterie Lactobacillus, będące rodzajem probiotyków, mają korzystny wpływ na samopoczucie fizyczne i psychiczne gospodarza, czyli człowieka. Różne szczepy Lactobacillus wspomagają zdrowie układu pokarmowego poprzez przywracanie i stabilizację równowagi mikrobioty jelitowej. Poprawiają trawienie i wchłanianie składników odżywczych oraz przeciwdziałają problemom żołądkowo-jelitowym, takim jak zaparcia, biegunki czy zespół jelita drażliwego.

Bakterie Lactobacillus wzmacniają również układ odpornościowy poprzez stymulację produkcji przeciwciał, regulację zapalnych reakcji immunologicznych oraz konkurowanie z patogennymi bakteriami w jelitach. Mikrobiota zasiedlająca jelita uczestniczy w komunikacji pomiędzy jelitami a mózgiem poprzez wydzielanie licznych neuroprzekaźników. Istnieją publikacje naukowe sugerujące, że suplementacja bakteriami Lactobacillus może przyczynić się do redukcji objawów depresji i lęku.

Stosowanie probiotyków najlepiej zacząć od pojedynczego szczepu w dawce przekraczającej 1 miliard jednostek tworzących kolonie (CFU) i sięgać po nie przez około 3 miesiące. Najpopularniejszymi szczepami są np. L. acidophilus, L. rhamnosus, L. plantarum.

Źródła:

• Plaza-Diaz J, Gomez-Llorente C, Abadia-Molina F, et al. Effects of Lactobacillus paracasei CNCM I-4034, Bifidobacterium breve CNCM I-4035 and Lactobacillus rhamnosus CNCM I-4036 on Hepatic Steatosis in Zucker Rats. PLoS One. 2014;9(5):e98401.
• Sarkar A, Lehto SM, Harty S, et al. Psychobiotics and the Manipulation of Bacteria-Gut-Brain Signals. Trends Neurosci. 2016;39(11):763-781.
• Wallace CJ, Milev R. The effects of probiotics on depressive symptoms in humans: a systematic review. Ann Gen Psychiatry. 2017;16:14.
• Slykerman RF, Hood F, Wickens K, et al. Effect of Lactobacillus rhamnosus HN001 in Pregnancy on Postpartum Symptoms of Depression and Anxiety: A Randomised Double-blind Placebo-controlled Trial. EBioMedicine. 2017;24:159-165. 

BAKTERIE BIFIDOBACTERIUM

Bakterie Bifidobacterium zaliczają się do probiotyków i mają potencjał wpływania na samopoczucie człowieka. Bakterie te korzystnie wpływają na stan i funkcjonowanie układu pokarmowego poprzez wzmacnianie bariery jelitowej oraz kooperację z układami nerwowym, oraz odpornościowym. Uczestniczą w przebiegu procesów trawiennych, wchłanianiu składników odżywczych oraz regularnym wypróżnianiu.

Co więcej, bakterie Bifidobacterium wspomagają układ odpornościowy zarówno wrodzony, jak i nabyty. Ważnym aspektem jest również wpływ tych bakterii na oś komunikacyjną jelito-mózg. Bakterie Bifidobacterium mogą wpływać na tę oś poprzez regulację poziomu neuroprzekaźników, a niektóre wnioski z badań sugerują, że suplementacja tymi probiotykami może przynieść korzyści w redukcji objawów depresji i lęku.

Dawki bakterii Bifidobacterium w suplementach diety powinny przekraczać 1 mld CFU na porcję, a ich stosowania nie zaleca się przerywać po kilku tygodniach. Szczepami Bifidobacterium, które często można spotkać w preparatach probiotycznych, są np. B. longum, B. bifidum, B. infantis.

Źródła:

• Plaza-Diaz, J., Ruiz-Ojeda, F. J., Gil-Campos, M., & Gil, Á. (2019). Mechanisms of action of probiotics. Advances in nutrition (Bethesda, Md.), 10(Suppl_1), S49-S66. doi: 10.1093/advances/nmy063
• Hill, C., Guarner, F., Reid, G., Gibson, G. R., Merenstein, D. J., Pot, B., ... & Salminen, S. (2014). Expert consensus document. The International Scientific Association for Probiotics and Prebiotics consensus statement on the scope and appropriate use of the term probiotic. Nature reviews. Gastroenterology & hepatology, 11(8), 506-514. doi: 10.1038/nrgastro.2014.66 

DROŻDŻE SACCHAROMYCES BOULARDII

Saccharomyces boulardii, szczep probiotycznych drożdży, może mieć pozytywny wpływ na codzienne samopoczucie poprzez oddziaływanie na różne mechanizmy fizjologiczne. Przede wszystkim wspiera zdrowie przewodu pokarmowego oraz mikrobiotę jelitową. Może pomagać w redukcji biegunek, zaparć oraz regenerować jelita po terapii antybiotykowej. Saccharomyces boulardii uczestniczy również w regulacji aktywności układu odpornościowego. Dodatkowo podobnie do innych probiotyków, uczestniczy w aktywności jelitowego układu nerwowego, który łączy się z mózgiem, dzięki czemu wiązać można jego działanie z poprawą nastroju i funkcji poznawczych.

Dawki S. boulardii w suplementach diety oscylują wokół 5 mld CFU na porcję. Probiotykowi temu z reguły towarzyszy jedna lub więcej form błonnika, lub prebiotyku.

Źródła:

• McFarland, L. V. (2010). Systematic review and meta-analysis of Saccharomyces boulardii in adult patients. World journal of gastroenterology, 16(18), 2202-2222. doi: 10.3748/wjg.v16.i18.2202
• Dinleyici, E. C., Eren, M., & Ozen, M. (2012). The effect of Saccharomyces boulardii in a pediatric age group. Journal of tropical pediatrics, 58(6), 467-470. doi: 10.1093/tropej/fms020

Grzyby 

GRZYB REISHI

Reishi, znany również jako Ganoderma lucidum, jest grzybem o długiej historii wykorzystywania w medycynie tradycyjnej. Ma on potencjał w regulacji samopoczucia zarówno fizycznego, jak i psychicznego. Reishi może działać jako adaptogen, wspierając układ odpornościowy i zwiększając ogólną odporność organizmu oraz redukując ryzyka różnych infekcji i chorób.

Grzyb ten posiada również właściwości przeciwzapalne i antyoksydacyjne, które mogą przyczynić się do łagodzenia chronicznych stanów zapalnych oraz ochrony komórek. Jest to szczególnie korzystne w przypadku chorób przewlekłych, takich jak choroby serca czy schorzenia autoimmunologiczne. Istnieją również przesłanki na to, że reishi może przyczyniać się do redukcji objawów związanych ze stresem, takich jak napięcie nerwowe i bezsenność.

Grzyby najłatwiej jest dawkować za pomocą kapsułek, które zawierają 300 – 400 mg owocnika na kapsułkę.

Źródła:

• Wachtel-Galor, S., & Yuen, J. (2011). Ganoderma lucidum (Lingzhi lub Reishi): A Medicinal Mushroom. In Herbal Medicine: Biomolecular and Clinical Aspects (2nd ed.). CRC Press/Taylor & Francis.
• Gao, Y., Zhou, S., Jiang, W., Huang, M., Dai, X. (2003). Effects of Ganopoly (a Ganoderma lucidum polysaccharide extract) on the immune functions in advanced-stage cancer patients. Immunological investigations, 32(3), 201-215. doi: 10.1081/IMM-120018545
• Jin, X., Ruiz Beguerie, J., Sze, D. M., Chan, G. C. (2016). Ganoderma lucidum (Reishi Mushroom) for Cancer Treatment. Cochrane Database of Systematic Reviews, (4), CD007731. doi: 10.1002/14651858.CD007731.pub3 

Shiitake (Lentinula edodes)

To kolejny grzyb, który doceniany był i cały czas jest przez zwolenników medycyny tradycyjnej. Zawiera różnorodne związki bioaktywne, w tym polisacharydy, które mogą wspierać układ odpornościowy. Istnieją publikacje sugerujące, że shiitake może mieć korzystny wpływ na poziom cholesterolu LDL (złego cholesterolu) oraz triglicerydów we krwi.

Ten efekt może mieć pozytywny wpływ na zdrowie serca i zmniejszać ryzyko chorób układu sercowo-naczyniowego. Shiitake zawiera również związki o działaniu przeciwzapalnym. Grzyb ten może również mieć pozytywny wpływ na nastrój i ogólne samopoczucie psychiczne. Według niektórych badań substancje aktywne w Shiitake mogą wpływać na produkcję serotoniny i dopaminy, które są zaangażowane w regulację nastroju, energii i zdrowia psychicznego.

Grzyby można najwygodniej spożywać pod postacią kapsułek, które zawierają około 500 mg owocnika w jednej kapsułce.

Źródła:

• Jayachandran, M., Xiao, J., & Xu, B. (2017). A Critical Review on Health Promoting Benefits of Edible Mushrooms through Gut Microbiota. International Journal of Molecular Sciences, 18(9), 1934. doi: 10.3390/ijms18091934
• Dai, X., Stanilka, J. M., Rowe, C. A., et al. (2015). Consuming Lentinula edodes (Shiitake) Mushrooms Daily Improves Human Immunity: A Randomized Dietary Intervention in Healthy Young Adults. Journal of the American College of Nutrition, 34(6), 478-487. doi: 10.1080/07315724.2014.950391 

Lions Mane

Czyli Hericium erinaceus lub soplówka jeżowata) to charakterystyczny grzyb, który zdobył uznanie ze względu na liczne korzyści dla zdrowia. Liczne publikacje sugerują, że Lions Mane może mieć pozytywny wpływ na zdrowie układu nerwowego poprzez stymulację wzrostu neuronów i ochronę komórek nerwowych.

W grzybie tym występują związki, które mogą wpływać na zdolności poznawcze, w tym pamięć, koncentrację i zdolność uczenia się. Z tego powodu szczególnie korzystne może być stosowanie Lions Mane u osób starszych czy pracujących umysłowo.

Związki te przyczyniać się mogą również do poprawy nastroju, zmniejszenia objawów depresji i lęku, a także ogólnego samopoczucia psychicznego. Grzyb Lions Mane jest często uważany za adaptogen, co oznacza, że pomaga organizmowi radzić sobie ze stresem.

Najwygodniejszym sposobem spożywania grzybów jest stosowanie kapsułek, które zawierają około 500 mg owocnika w każdej kapsułce.

Uwaga: Jeśli złe samopoczucie wynika z chorób przewlekłych i stosowania leków. Pamiętać należy, że przed zastosowaniem suplementacji powinno skonsultować się ze specjalistą w celu przeanalizowania indywidualnych potrzeb. 

Źródła:

• Mori, K., Inatomi, S., Ouchi, K., Azumi, Y., & Tuchida, T. (2009). Improving effects of the mushroom Yamabushitake (Hericium erinaceus) on mild cognitive impairment: A double-blind placebo-controlled clinical trial.